Catalonië - verleden, heden ... en toekomst ?
door Adriaan Linters
Een interessante cursus op 11 september
in het Boekenhuis Theoria in Kortrijk
op woensdagnamiddag, 11 september, van 15 u tot 18 u.
Deelname is gratis - er wordt wel een vrije bijdrage gevraagd om de kosten van de zaal en apparatuur te dekken - eventueel overschot wordt geschonken aan de Catalaanse cultuurbeweging Òmnium Cultural
Catalonië staat nog altijd in de actualiteit - en vanuit de Vlaamse beweging wordt herhaaldelijk verwezen naar het onafhankelijkheidsstreven van de Catalanen.
Maar, is er wel een vergelijking met Vlaanderen mogelijk?
Wat zijn eventuele gelijkenissen, wat zijn de verschillen?
Als historicus huldigt Adriaan Linters het principe dat je "het verleden moet kennen om het heden te begrijpen en de toekomst te beheersen". Hij is regelmatig in Catalonië en heeft ook Catalaans geleerd, waardoor hij de Catalaanse pers en literatuur kan volgen.
Hij probeert in zijn lezinge vanuit dat verleden, en de eigenheid van de Catalaanse taal en cultuur uit te leggen, wat de Catalanen nastreven en waarom ze zulks doen.
Dat zal ook verklaren wat de verschillen tussen Catalonië en Vlaanderen zijn.
Een uitgebreide cursus voor iedereen die geïnteresseerd is geschiedenis, nationale bewegingen en Catalonië
-----------
Toelichting
Wat zijn de wortels van de Catalaanse beweging, en waarom willen de Catalanen op eigen benen staan ?
Het is een verhaal dat ouder is dan vandaag. Catalonië heeft in het verleden, vanaf het Karolingisch Rijk (toen het de meest zuidelijke 'Mark' van Karel de Grote was) altijd meer naar het noorden gekeken dan naar het zuiden. Met sommige gebeurtenissen hebben we iets gemeen, zoals de Vrede van de Pyreneeën (1659), waarbij het Catalonië van boven de Pyreneeën naar Frankrijk ging, net zoals grote delen van de Spaanse Nederlanden (w.o. Artesië).
Als gevolg van de Vrede van Utrecht, die ook onze Zuidergrens vastlegde, werd in 1713 het beheer over Catalonië aan het huis van de Bourbons toevertrouwd - dat onmiddellijk vanuit Madrid een centraliseringsproces inzetten waarbij de oude rechten en costuymen van de Spaanse deelstaten afgeschaft werden. Vooral Aragon en Catalonië verzetten zich en na zware bombardementen werd op 11 september 1714 Barcelona door Spaans-Franse troepen, onder leiding van een in Brussel geboren militair ingenieur, ingenomen.
Vanaf de jaren 1830 herleefde de Catalaanse taal en cultuur, en vooral aan het einde van de 19de eeuw is er een ‘renaissance’ van het Catalanisme. De grote architecten, ook Gaudi, waren allen catalanist.
11 september is nu de 'Diada', de nationale feestdag van Catalonië - zowat de enige natie ter wereld die een nederlaag tot nationale feestdag uitriep. In 2014werd het derde eeuwfeest op een speciale manier gevierd - de boodschap 1714-2014 Catalunya Nou Estat d’Europa (Catalonië, een nieuwe staat in Europa) en een betoging Ara ès l’hora (vrij vertaal ‘Nu is ‘t moment’) waar 1,8 miljoen Catalanen in Barcelona aan deelnamen. Het manifestatie-lied van die betoging was een vertaling van het lied dat aan de basis lag van de Baltische afscheiding uit het Russisch blok.
De Catalaanse beweging naar autonomie groeide voorbije jaren bottom-up, vanuit de bevolking, waarbij de politici van de regerende partij gedwongen werden dat standpunt ook in te nemen. De acties worden geleid door de pluralistische en partij-onafhankelijke Assemblea Nacional Catalana en de taal- en cultuurbeweging Omnium Cultural
Catalonië is een regio waar de tradities nog sterk leven: de sardanes, de castellers (menselijke torenbouwers, UNESCO werelderfgoed), de geganters (reuzen), de de duivels van de 'ball de diables', de stoeten met vuurwerk (festa de foc), de pessebres (kerststallen) en de caganers (kakkertjes),...
Catalonië is méér dan Barcelona en Gaudi. Het is een nijvere regio met sedert eeuwen een sterke economie, met een eigen taal en cultuur.
Catalonië vecht sedert jaren - vandaag samen met de 'nieuwe Catalanen' - voor de erkenning van de eigen taal in een open multiculturele samenleving, voor autonomie c.q. onafhankelijkheid los van het Spaanse centralisme. Aan gemeentehuizen hangen spandoeken met ‘Vluchtelingen Welkom’...
Geschiedenis en traditie schragen de eigen identiteit en taal.
Het Catalaans wordt door zo'n 10 miljoen mensen gesproken in Catalonië, de Franse Roussillon, de Ballearen en zelfs in Alghera op Sardinië. In Andorra is het Catalaans de officiële taal.
De Spaanse grondwet bepaalt echter dat het Spaans (eigenlijk het Castiljaans) de taal voor heel Spanje is. Catalonië wordt daardoor in zijn taalgebruik gefnuikt en steeds meer vanuit Madrid aangevallen. Op 15-16 April 2011 werd in Barcelona, samen met migrantenorganisaties, een lipdup opgenomen om het Catalaans als gemeenschappelijke taal te promoten - terwijl de grootste lipdup (wereldrecord) ten voordele van het Catalaans ooit in Perpinya (Perpignan) in de Franse Roussillon (el Rosselló). De stembrieven en de stembussen van 1 Oktober 2018 werden vanuit het Franse Noord-Catalonië illegaal de grens over gevoerd, onder welwillend oog van de ‘maires’ van de Pyrenées Orientales...
In de loop van de 20e eeuw vochten de Catalanen twee keer tegen een dictatuur. Tussen 1923 en 1930 werd het verzet tegen Primo de Rivera vanuit Brussel georganiseerd door Francesc Macià, die bij zijn terugkeer op 14 April 1930 de Onafhankelijke Catalaanse Republiek uitriep. Die hield stand tot 1939.
Op 1 April 1939 eindigde de Spaanse Burgeroorlog. Die geschiedenis heeft vandaag nog steeds een diepgaande invloed op de Catalaanse samenleving en op de aard van het Catalaans nationalisme (o.m. het links-republikeins gedachtengoed, de openheid naar andere culturen, de spontaneïteit van burgeracties,...).
In Barcelona werd op 2 maart 1974, de laatste ter dood veroordeelde geëxecuteerd: Salvador Puig Antich stierf toen aan de wurgpaal. Op zijn graf vind je nog steeds bloemen, geplaatst door gewone burgers.
Het verboden verzetslied van Lluis Llach, 'L'Estaca' (de paal) kon pas in januari 1975 voor het eerst publiek uitgevoerd in Barcelona, maar werd nadien in vertaling ‘Mury Mury’ ook het lied van de eerste Poolse vrije vakbond Solidarnosc (1980) en als ‘Dima Dima’ van de Tunesische Lente. Tijdens het Concert per la Llibertat werd het uitgevoerd door een kinderkoor van migrantenkinderen en gezongen in het Arabisch en het Catalaans.
Sedert drie eeuwen overleeft de Catalaanse cultuur.
"Tenim un exèrcit que fa 300 anys que ens defensa, i aquest exèrcit es diu Cultura, i els nostres soldats són mestres, actors, escriptors, científics, investigadors i els milers de milicians voluntaris de la cultura popular de cada poble i de cada barri" (We hebben een leger dat ons sedert 300 jaar verdedigt. Dat leger heet Cultuur. Onze soldaten zijn leraren, acteurs, schrijvers, wetenschappers, onderzoekers en duizende vrijwillige miliciens van de volkscultuur in de dorpen en wijken - de populaire zanger Francesc Ribera tijdens het Concert per la Llibertat op 29 juni 2013).
Voor meer informatie: 0496.377791